Ὁ «κατάλογος τῶν ὅσοι κατὰ διαφόρους καιροὺς ἤκμασαν ἐπὶ τῇ μουσικῇ ταύτῃ, κατὰ ἀλφάβητον» μᾶς εἶναι γνωστὸς ἀπὸ ἕνα πενταμερὲς θεωρητικὸ ἐγχειρίδιο τοῦ Κυρίλλου ἐπισκόπου Τήνου τοῦ Μαρμαρηνοῦ (ὑπὸ τὸν τίτλο «Εἰσαγωγὴ μουσικῆς κατ’ ἐρωταπόκρισιν, εἰς ῥαοτέραν κατάληψιν τῶν μαθητιώντων»), τοῦ ὁποίου ἀποτελεῖ συγκεκριμένα τὸ τρίτο μέρος. Μόλις στὴ δεκαετία τοῦ ‘70 ἐπισημάνθηκε ὅτι τὸ συγκεκριμένο τμῆμα τῆς θεωρητικῆς συγγραφῆς τοῦ Κυρίλλου, ὁ κατάλογος δηλαδή, εἶναι ἡ βάση ἀντίστοιχου καταλόγου, παρεμβαλλόμενου (μὲ ἐπιπλέον σχόλια καὶ προσθῆκες) καὶ στὸ πολὺ γνωστὸ ἀντίστοιχο θεωρητικὸ ἔργο Χρυσάνθου τοῦ ἐκ Μαδύτων, τὸ Θεωρητικὸν Μέγα τῆς Μουσικῆς, ποὺ ἐκδόθηκε στὴν Τεργέστη τὸ 1832· τὸ γεγονὸς γνωστοποιήθηκε ἀπὸ σχετικὴ ἰδιόχειρη δήλωση τοῦ ἴδιου τοῦ Χρυσάνθου, καταχωρισμένη σὲ σωζόμενη χειρόγραφη ἐκδοχὴ τοῦ παραπάνω ἔντυπου Θεωρητικοῦ του (κώδικας ὑπ’ ἀριθμὸν 18 τῆς Βιβλιοθήκης τῆς Σχολῆς Δημητσάνας, τοῦ ἔτους 1816), στὸ σημεῖο προφανῶς ὅπου ἐπίσης παρεμβάλλεται ὁ ἐν λόγῳ κατάλογος (μὲ ἀξιοσημείωτες, μάλιστα, διαφορὲς ὡς πρὸς τὴν ἔντυπη ἐκδοχή του). Ἀργότερα, τὸ ἐρευνητικὸ ἐνδιαφέρον στράφηκε καὶ πρὸς ἄλλο, τρίτο, ὁμοειδῆ κατάλογο, ποὺ μέχρι τότε ἀποδιδόταν στὸν Νικηφόρο Καντουνιάρη τὸν Χῖο· ὁ τελευταῖος κατάλογος μᾶς ἦταν ἤδη γνωστὸς ἀπὸ δύο χειρόγραφες πηγές, τὸν αὐτόγραφό του κώδικα Βατοπαιδίου 1427 καὶ τὸν ἐπίσης φερόμενο ὡς ἰδιόγραφό του κώδικα Ξηροποτάμου 318. Στὸ παρὸν κείμενο ἐξετάζω τὴν ὑφιστάμενη σχέση ἀνάμεσα στὶς τρεῖς ἐκδοχὲς τῆς συγκεκριμένης ἱστορικῆς πηγῆς, ἐνῶ παράλληλα ἐπιχειρῶ καὶ ὁρισμένα πρωτογενῆ σχόλια σχετικὰ μὲ τὴν ἱστορική, καλλιτεχνικὴ καὶ αἰσθητικὴ σημασία της. Ταυτόχρονα, ἐπισημαίνω τὴν προοπτικὴ τοῦ ἐν λόγῳ καταλόγου ὡς ἐναύσματος γιὰ τὴ σύνταξη μιᾶς νέας Ἱστορίας τῆς Βυζαντινῆς Μουσικῆς. Πιστεύω ὅτι παρόμοιο ἐγχειρίδιο ἱστορίας (βασισμένο στὰ ὀνόματα τῶν μελοποιῶν καὶ ὡς ἐκ τούτου στὴ γενικότερη ἱστορία τῆς βυζαντινῆς μελοποιίας), θὰ ἦταν δυνατὸν νὰ στοιχειοθετήσει ἕνα νέο “instrumentum studiorum”, πολλαπλῶς χρήσιμο γιὰ τοὺς σύγχρονους μουσικολόγους.
