Μὲ τὴν παροῦσα μελέτη γνωστοποιοῦνται πλέον καὶ στὶς λεπτομέρειές τους, τόσο ἡ «ἀγάπη τοῦ Ν. Δ. Λεβίδη πρὸς τὴν πατρώα ἐκκλησιαστικὴ μουσικὴ καὶ οἱ ἀγῶνές του γιὰ τὴ διατήρησή της καὶ τὴν ἀπρόσκοπτη συνέχιση τῆς ἱστορικῆς της πορείας», ὅσο καὶ ἡ οὐσιαστικὴ συμμετοχὴ τοῦ ἴδιου στὸ κατὰ Μάιον τοῦ 1902 μουσικὸ ἐπεισόδιο, γνωστὸ στὴν περὶ τὰ μουσικὰ πράγματα τῶν ἀρχῶν τοῦ αἰῶνά μας φιλολογία. Ἀρχικά, παρουσιάζεται ἁδρομερῶς ἡ προσωπικότητα τοῦ βουλευτῆ Ν. Δ. Λεβίδη, ἐξέχοντος πολιτικοῦ τῶν Ἀθηνῶν κατὰ τὰ τέλη τοῦ περασμένου καὶ τὶς ἀρχὲς τοῦ παρόντος αἰῶνα, καὶ στὴ συνέχεια γίνεται ἀναλυτικὸς λόγος γιὰ τὰ γεγονότα τοῦ Μαΐου τοῦ 1902, βάσει τοῦ τύπου τῆς ἐποχῆς. Συγκεκριμένα, παρουσιάζεται τὸ ἐν λόγῳ ἐπεισόδιο καθ᾿ἑαυτό, οἱ «διϊστάμενες ἀπόψεις» τῶν κατ᾿αὐτὸ συμμετασχόντων (οἱ ὁποῖες καὶ ἐκτενῶς ἀναλύονται, ὑπομνηματιζόμενες ἁρμοδίως) καί, τέλος, οἱ προκληθεῖσες θετικὲς καὶ ἀρνητικὲς ἀντιδράσεις, μέσῳ ἄρθρων, ἐπιστολῶν καὶ γενικότερων διαβημάτων τοῦ ἱεροψαλτικοῦ κόσμου. Τὰ γεγονότα παρακολουθοῦνται ὣς τὴν ὁριστικὴ διευθέτηση τοῦ ἀνακύψαντος μουσικοῦ ζητήματος, ποὺ ἐπιτεύχθηκε μέσῳ ἐπίσημης τοποθέτησης τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καὶ ἁρμόδιας ἐγκυκλίου τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος· ἂς σημειωθεῖ, μάλιστα, ὅτι ἡ παροῦσα ἔρευνα ἐξικνεῖται ὣς αὐτὰ τὰ Πρακτικὰ τῆς Ἱερᾶς Συνόδου καὶ μὲ τὶς ἀνευρεθεῖσες -καὶ δημοσιευόμενες ἐδῶ- σχετικὲς καταχωρίσεις φωτίζεται περαιτέρω ἡ ὑπὸ τῆς Συνόδου ἄμεση ἐπίληψη τοῦ θέματος.
Ἡ παροῦσα ἐργασία ἀποτελεῖ οὐσιαστικὰ μιὰν ὠφέλιμη, πιστεύω, ἐπισκόπηση τῆς κατὰ τὶς ἀρχὲς τοῦ αἰῶνά μας μουσικῆς κατάστασης· μὲ ἀφορμὴ τὰ περὶ τὸ ἐπεισόδιο τῆς Μουσικῆς Ἑταιρείας, προβάλλει σὲ ὅλη της τὴν ἔκταση ἡ ὀξεῖα διαμάχη τῆς ἐποχῆς γιὰ τὴ μορφὴ τῆς μουσικῆς τῆς Λατρείας: ἀκραιφνὴς βυζαντινὴ μουσικὴ ἢ ἐναρμονισμένη τετράφωνη; Ὡς γνωστόν, τὸ ἐν λόγῳ ἐρώτημα θὰ ἀπασχολήσει γιὰ ἀρκετὸ ἀκόμη χρονικὸ διάστημα τοὺς μουσικολογοῦντες τῆς συγκεκριμένης ἐποχῆς. Πάντως, ἡ κατὰ τὴν παροῦσα μελέτη θεώρηση τοῦ θέματος, σὲ συνδυασμὸ -δηλαδή- μὲ τὴν πολιτικὴ κατάσταση τῆς ἐποχῆς (μὲ τὴν ἐνεργό, ἄλλωστε, συμμετοχὴ πολιτικοῦ ἀνδρὸς), ὅπου νωπὴ ἦταν ἡ ἀνάμνηση τῶν λεγομένων «Εὐαγγελικῶν», μὲ τὶς ἀμφίπλευρες ἀντιδράσεις πολιτικῶν, ἐκκλησιαστικῶν καὶ μουσικῶν παραγόντων (ὅπου -σημειωτέον- ξεχωρίζει ἡ ὑπὲρ τῆς βυζαντινῆς μουσικῆς τοποθέτηση τοῦ Ἀλεξάνδρου Παπαδιαμάντη), ἀλλὰ καὶ μὲ τὸ διαφαινόμενο αἴτημα γιὰ «ἵδρυση εἰδικῆς μουσικῆς σχολῆς» ἀποβαίνει ἰδιαίτερα χρήσιμη γιὰ περαιτέρω σπουδὴ τῶν κατὰ τὸν εἰκοστὸ αἰῶνα «μουσικῶν ζυμώσεων».
